Berlijn zoals je het verwacht: streetart in oud spionnencomplex
- Artikel
- 30 aug 2023
- 4 minuten leestijd
Het hoofdkwartier van het grootste, nog bestaande spionnennetwerk van de geallieerden kwam leeg te staan na de Koude Oorlog. Nu is het een gigantische streetartverzameling. Wat je op de Teufelsberg vindt? Een cocktail van kunst, natuur en spionnenverhalen. Shaken, not stirred.
Dit aparte gebouw op de heuvel trekt direct je aandacht in Forst Grunewald, een van de weinige, groene delen in het zuidwesten van Berlijn. De radarbollen torenen hoog boven de groene vlakte uit en de wind raast door de grote openingen in het gebouw. De Teufelsberg (vertaald: ‘de Duivelsberg’) is met de giga verzameling aan kunst nu een plek die doet verwonderen, maar kent een bijzondere spionagegeschiedenis. Het complex is namelijk tijdens de Koude Oorlog het hoofdkwartier van operatie ECHELON, een samenwerkingsverband tussen de Verenigde Staten, Verenigd Koninkrijk, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada. De ‘Five Eyes’, zoals ze anno 2023 worden genoemd, luisterden hier op het hoogtepunt van de Koude Oorlog op grote schaal de Sovjets af die zich aan de andere kant van de muur bevonden.
De heuvel lijkt in het landschap van Berlijn nogal uit het niets te komen. Het is dan ook ongeveer de enige plek met hoogteverschil in Berlijn. De hoofdstad van Duitsland kent een voornamelijk vlak landschap, dus waar deze enorme bult dan opeens vandaan komt? Je raadt het al: de heuvel is door mensen aangelegd. Nadat Berlijn in as lag door de Tweede Wereldoorlog werd al het puin dat in de stad lag op een hoop verzameld. Waar ze dat deden? In en op een Nazi-universiteit die zo stevig gebouwd was, dat de geallieerden ‘m niet konden opblazen. Op initiatief van de Amerikaanse NSA besloten ze de universiteit en de gigantische hoop puin vol te storten met zand en beton om een goede ondergrond te maken voor het nieuwe spionnencomplex.
Wat de spionnen hier zoal uitspookten? Dat is helaas nog altijd strikt geheim. Veteranen die hier tijdens de Koude Oorlog werkten, zijn nog steeds gebonden aan een strenge geheimhoudingsplicht. Het zal dus helaas nog even duren voordat de spannende spionnenverhalen die zich hier hebben afgespeeld aan het daglicht zullen komen.
Leegstand en een nieuwe bestemming
Na de Koude Oorlog dient het spionnencomplex geen doel meer en wordt het volledig leeggehaald. Het gebouw raakt in verval, waardoor de gemeente Berlijn in de jaren negentig aankondigt het gebouw te willen slopen. Maar het slopen van de Teufelsberg? Daar zijn veel inwoners van Berlijn het niet mee eens. Het gebouw zou een te belangrijk stukje geschiedenis van de stad zijn. Na veel wikken en wegen zwichtte de gemeente dan toch voor behoud. Wel moest het pand dan een nieuwe bestemming krijgen. En die nieuwe bestemming was niet heel moeilijk te bepalen.
Streetart
Waarom niet? Tijdens het verval waren al veel graffiti-artiesten te vinden in en rondom het nu leegstaande spionagecomplex. Er werd besloten dat ze kunst mochten blijven maken, maar dan iets meer gereguleerd, met muren waar wel en waar niet op gespoten mocht worden. Drommen graffiti-artiesten kwamen vanwege het achtergrondverhaal en de rijke urban culture van Berlijn op deze locatie af. Zo veranderde de Teufelsberg van grootste spionnencomplex ter wereld in de grootste streetartverzameling ter wereld.
Met zo’n interessante, recente geschiedenis, een heleboel kunstenaars en een flink bos eromheen is deze afgelegen plek een hub voor creatievelingen. Er worden hier dan ook geregeld optredens en hangout-sessies georganiseerd. Zo zie je het rauwe stukje Berlijn zoals je dat verwacht bij de Duitse hoofdstad juist nét buiten het centrum.
Benieuwd naar meer plekken die een totaal andere bestemming hebben gekregen? Lees dan hier over het ondergrondse pretpark ‘Salina Turda’ in een zoutmijn in Roemenië.
